مانگ و خۆر دوو خۆر بوون

ئێمە بڕوامان بە قسەی ١٤٠٠ ساڵ و تەفسیری ١٤٠٠ ساڵ لەمەوبەر هەیە خۆمان بەموسڵمانیش ئەزانین،تۆش شوێن ناسا و قسەکانی بکەوە و خۆت بەزانست خواز بزانە بەڵام بیرت بێت ناسا و الله لەدڵێکا جێیان نابێتەوە گەر هەرچی حدیث و ئایەتە لاریان بکەیتەوە وەتا واز لە فکری ڕۆژئاوایی نەهێنی کەبەرگی دینت داوە بەسەریا ئەوا تۆ جارێ هەرموشریکی چونکە زانست بۆتە خوات:

لەخزمەت قورئاندا:
لەخزمەت قورئاندا لەباسی خۆر و مانگدا:-
تفسیری ئایەتی:
وجعلنا اللیل والنهار ایتین... .

لە عبد الله ی کوری عباسەوە رەزای الله ی لێبێت -لەرێگەی ابن جريج- دەربارەی ئایەتی: ﴿وجعلنا الليل والنهار ءايتين﴾، ئەڵێت: مانگ ڕووناکی دەدات هەروەک چۆن خۆر ڕووناکی ئەداتەوە، مانگ نیشانەی شەوە، خۆریش نیشانەی ڕۆژ(¹).

مقاتل بن سليمان ئەڵێ: ﴿وجعلنا الليل والنهار آيتين﴾، واتە: دوو نیشانەی ڕووناککەرەوەن، ڕووناکی مانگ وەکو ڕووناکی خۆربوو، شەو و ڕۆژ نەدەناسرایەوە.(²)

تفسیری بەشی(فَمَحَوۡنَاۤ ءَایَةَ ٱلَّیۡلِ):

لە سعيد المقبري: کەوا عبد الله بن سلام پرسیاری لە پێغەمبەر ﷺ کرد دەربارەی ئەو ڕەشایەیی لەناو مانگدا هەیە، ئەویش فەرمووی: «مانگ و خۆر دوو خۆر بوون». پاشان فەرمووی: الله فەرمووی: ﴿وجعلنا الليل والنهار ءايتين فمحونا ءاية الليل﴾؛ ئەو ڕەشایەیی دەیبینی هی سڕینەوەیە»(³)

لە علي بن أبي طالب رضي الله عنه، لە ئایەتی: ﴿فمحونا ءاية الليل﴾، ئەڵێت: ئەو ڕەشایەتیەیە کەلەنێو مانگدا هەیە.(⁴)

لە علي بن أبي طالب رضي الله عنه دەربارەی ئەم ئایەتە ئەفەرموێ: شەو و ڕۆژ وەکو یەک وابوون، الله نیشانەی شەوی سریەوە، وای لێکرد تاریک بێت، نیشانەی ڕۆژی بەوشێوە جێهێشت-واتە کەڕووناک بێت-(⁵)

لە علي کوری ربيعة، ئەڵێ: ابنُ الكَوّاءِ پرسیاری لە علي کوری أبي طالب کرد دەربارەی ئەو ڕەشایەتیەی لەناومانگدا هەیە ئەویش فەرمووی: ئەوە قسەی الله تعالی یە کەئەفەرموێ: ﴿فمحونا ءاية الليل﴾.(⁶)

لە عبد الله ی کوری عباس -لەڕێگەی العوفي- لەئایەتی: ﴿فمحونا ءاية الليل﴾دەڵێ: ئەوە ڕەشایی شەوە.(⁷)

لە عبد الله ی کوری عباس -لەڕێگەی ابن جريج- لەئایەتی: ﴿فمحونآ ءاية الليل﴾، ئەڵێ: ئەو ڕەشایەتیەیە کەلە مانگدا هەیە.(⁸)

عبد الله کوری عباس لەئایەتی﴿فمحونا آية الليل﴾ ئەڵێ: الله نوری خۆری کردبە حەفتا بەشەوە، وە نوری مانگیش بەهەمان شێوە، شەست و نۆ بەشی لە نوری مانگ سریەوە، خستیە سەر نوری خۆر، خۆر بوبە سەد و سی و نۆ بەش لە نور، مانگ بەیەک بەش مایەوە.(⁹)

لە مجاهدەوە ئەڵێ: هرەقل نامەی نوسی بۆ موعاویە و سێ شتی لێ پرسی: لەچ شوێنێک گەر نوێژبکەی واگومان ئەبەم کە نوێژت نەکردوە روبەروی قیبلە؟ وە لە چ شوێنێک خۆری تیاهەڵهاتوە کە پێشتر خۆری تیاهەڵنەهاتوە و وە جارێکی تریش تیایدا هەڵنایەت؟ وە دەربارەی ئەو ڕەشایەیی کەلەمانگدا هەیە؟. ئەویش پرسیاری کرد لە ابن عباس و بۆی نوسی-واتە بۆ هرەقلی ڕۆم-: شوێنی یەکەم سەربانی کەعبەیە، شوێنی دووەم ئەو دەریایەبوو کە الڵه تعالی شەقی کرد بۆ موسی علیەالسلام، وە ئەو ڕەشایەتیەیی کەهەیە لەنێو مانگدا ئەوە سڕینەوەیە.(¹⁰)

لە سعيد ی کوری جبير، لەئایەتی: ﴿فمحونآ ءاية الليل﴾، ئەڵێ: سەیری هلال بکە لەشەوی سێزدە یان چواردە، ئەیبینی وەک ئەوەی پیاوێک بێت سەری پیاوێکی تری بەدەستەوە بێت.(¹¹)

لە مجاهد ی کوری جبر، لەئایەتی: ﴿فمحونآ ءاية الليل﴾، ئەڵێ: تاریکایی شەوە.(¹²)

لە محمد کوری كعب القُرَظِيِّ، دەربارەی ئایەتەکە ئەڵێت: خۆرێک هەبوو لەشەودا وە خۆرێکیش هەبوو لەڕۆژدا، الله تعالی خۆری شەوی سریەوە، ئەوە ئەو سرینەوەیە کەلەمانگدا هەیە.(¹³)

لە قتادةی کوری دعامة -لەڕێگەی سعيد- ﴿فمحونا آية الليل﴾ ئەڵێ: ئەو ڕەشایەتیەیە کەلەمانگدا هەیە.(¹⁴)

لە ابن كثير مكيەوە -لەڕێگەی ابن جريج- ئەڵێ: ﴿فمحونا آية الليل﴾، تاریکایی شەوە(¹⁵)

کەواتە خۆر نەتۆپەڵێک ئاگرە وەک ئەوەی بانگەشەی بۆ ئەکرێ وە نە مانگیش مادەیەکی ڕەق یاخود پلازمابێت.
-----------------------------------------------
1-أخرجه ابن جرير ١٤/٥١٦-٥١٧، وفي تاريخه ١/٧٧. وعزاه السيوطي إلى ابن المنذر.

2-تفسير مقاتل بن سليمان ٢/٥٢٤.

3-أخرجه البيهقي في دلائل النبوة ٦/٢٦١-٢٦٢، وابن عساكر في تاريخ دمشق ٢٩/١١٠-١١٢ كلاهما مطولًا. قال السيوطي في الخصائص الكبرى ١/٣١٥.

4-أخرجه ابن جرير ١٤/٥١٥-٥١٦، وفي تاريخه ١/٧٦. وعزاه السيوطي إلى ابن أبي شيبة، وابن المنذر، وابن أبي حاتم، وابن الأنباري في المصاحف.

5-تفسیر المأثور

6-أخرجه ابن عساكر ٢٧/٩٩، وعنده: هذه اللطمة، بدل: السواد. وأخرجه ابن جرير ١٤/٥١٥ بلفظ: هو المحو، وعنده ١٤/٥١٥ من طريق أبي الطفيل: قال ابن الكواء لعلي: يا أمير المؤمنين، ما هذه اللطخة التي في القمر؟ فقال: ويحك! أما تقرأ القرآن؟ ﴿فمحونا ءاية الليل﴾، فهذه محوُه.

7-أخرجه ابن جرير ١٤/٥١٦، وفي تاريخه ١/٧٦-٧٧.

8-أخرجه ابن جرير ١٤/٥١٦-٥١٧، وفي تاريخه ١/٧٧. وعزاه السيوطي إلى ابن المنذر.

9-تفسير الثعلبي ٦/٨٧، وتفسير البغوي ٥/٨١.

10-أخرجه عبد الرزاق (٩٠٨٠). وعزاه السيوطي إلى ابن المنذر.

11-عزاه السيوطي إلى ابن أبي حاتم.

12-أخرجه ابن جرير ١٤/٥١٧ من طريق ابن جريج بلفظ: السواد الذي في القمر، وكذلك خلقه الله. وعزاه السيوطي إلى ابن أبي حاتم.

13-عزاه السيوطي إلى ابن أبي حاتم.

14-أخرجه الطبري في تاريخه ١/٧٧. وعلقه يحيى بن سلام ١/١٢٠.

15-أخرجه ابن جرير ١٤/٥١٧.

بورجەکان بەپێی مانگ,مانتو مانگ,مانگە کوردیەکان,مانگا لە خەودا,مانگی عەرەبی,مانگەکانی کوردی,مانگەکان بە ئینگلیزی,مانگی حوزەیران,سایت مانتو مانگ,وێنەی مانگ,بینینی مانگ لە خ